خودکفایی در تولید ملی پایانه‌های راه دور

پیمان خطوط شرق | ۰۳ تیر ۱۴۰۰

شرکت دانش‌بنیان «پیمان خطوط شرق» تنها تولیدکننده آرتی‌یوهای کامل و مجهز در ایران برای استفاده از شبکه‌های انتقال و توزیع نیرو است. معمولا پست‌های انتقال و توزیع در شبکه‌های قدرت و همچنین شبکه‌های آب، برق و گاز نیاز دارند به‌صورت تمام وقت تحت کنترل باشند تا فرآیند انتقال و توزیع با دقت و حساسیت بالایی انجام شود. این دقت در کنترل نیازمند جمع‌آوری داده‌هایی است که فرآیند را تسهیل می‌کند.
این امکان در دنیا از طریق تجهیزاتی موسوم به آرتی‌یو (RTU) یا «پایانه راه دور» امکان‌پذیر می‌شود که معمولا واردات آن مستلزم پرداخت هزینه‌های بالایی است. در این بین، کارشناسان شرکت دانش‌بنیان «پیمان خطوط شرق» موفق شده‌اند این دستگاه را با تمام
قابلیت‌هایی که یک نمونه اروپایی دارد، تولید کنند که با قیمتی بسیار مناسب‌تر در اختیار کاربران ایرانی قرار می‌گیرد.

معاون نوآوری و توسعه بازار و عضو هیأت مدیره
شرکت دانش‌بنیان «پیمان خطوط شرق» درباره سابقه راه‌اندازی این مجموعه به جام‌جم می‌گوید: «شرکت ما در سال ۸۵ تأسیس شد و دو‌سال بعد یعنی در سال ۸۷ فعالیت رسمی خود را آغاز و رتبه پنجم مخابرات و نیرو را در همان سال کسب کرد. فعالیت اصلی این شرکت در ابتدای کار پیمانکاری بود و در زمینه اتوماسیون و کنترل و مانیتورینگ پست‌های انتقال و توزیع در شبکه‌های قدرت و برق در زمینه پیمانکاری کار می‌کرد. در همان سال‌های نخست، شرکت با مشکل تحریم‌ها مواجه شد. یکی از تجهیزات پرکاربرد در زمینه کنترل و مانیتورینگ که در پست‌های برق مورد استفاده قرار می‌گرفت، آرتی‌یو یا پایانه راه دور بود.»

سعید رمضانی در ادامه می‌افزاید: «همزمان با تحریم اول که مشغول بهره‌برداری و مهندسی و خدمات این محصولات بودیم، به فکر طراحی و ساخت این محصول مهم هم افتادیم. یکی از بهترین نوع این تجهیز که در دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد «آرتی‌یو۵۶۰» شرکت ای‌بی‌بی (ABB) آلمان است. ما در آن زمان تولید این تجهیز را به صورت ماژولار آغاز کردیم؛ به این معنا که ساخت تجهیزی با ۳۰ یا ۴۰ کارت مختلف که هر کدام از آنها یک محصول هستند را کلید زدیم. ساخت این محصول از سال ۸۹ با تشکیل یک تیم تحقیق و توسعه در شرکت آغاز و بعد از یکی دو سال، بعضی از ماژول‌های آن ساخته و در شبکه‌های برق نصب شد و همزمان تأییدیه‌های آن گرفته شد. در نهایت سال ۹۷، ساخت تمام ماژول‌های آن، که در ایران بیشتر استفاده می‌شود، به پایان رسید و به‌طور کامل از این محصول رونمایی کردیم و از شرکت ای‌بی‌بی آلمان مستقل شدیم.»

بومی‌سازی پیچیده‌ترین خش صنعت الکترونیک

به‌گفته رمضانی، طراحی این تجهیز پیش از این، ترکیبی از طراحی و مهندسی معکوس بود. اما درنهایت شرکت پیمان خطوط شرق موفق شد این تجهیز را کاملا بومی‌سازی کند. درواقع ماژول‌هایی که در ایران و در ۸۵درصد شبکه‌های برق در وزارت نیرو استفاده می‌شود، دستگاه آرتی‌یو ای‌بی‌بی است و فقط این آرتی‌یو در سطح انتقال مورد قبول است. درواقع، این شرکت دانش‌بنیان ایرانی با تولید تمام ماژول‌های این تجهیز به طورکامل می‌تواند پاسخگوی نیاز داخل کشور باشد. این دستگاه در حال حاضر در بیش از ۳۰۰ تا ۴۰۰ سایت و پست مختلف نصب شده و قابل بهره‌برداری است. انواع دیگر آرتی‌یو هم در حال ساخت است اما می‌توان گفت فناوری برتر این شرکت، پایانه راه دور است که در مرزهای فناوری دنیا قرار دارد و با پیچیده‌ترین بخش‌های صنعت الکترونیک طراحی و ساخته شده و در شبکه های انتقال، نصب و در حال بهره‌برداری است.

تجهیز منحصربه فرد برای شبکه انتقال

معاون نوآوری و توسعه بازار این شرکت دانش‌بنیان می‌گوید: «در هر سایت دیگری که نیاز به جمع‌آوری اطلاعات باشد مانند سایت‌های
کوچکی چون پست‌های کوچک گاز، آب، یک چاه آب، از تجهیز آرتی‌یو در ابعاد کوچک‌تر و قیمت پایین‌تر استفاده می‌کنند که قابلیت کمتری دارد. شرکت ما در حال حاضر در تمام این حوزه‌ها مجهز به تجهیز مناسب است و سبد محصول کاملی در اختیار دارد به طوری که
در حوز‌ه‌های مختلف آب، تولید برق، گاز و هم صنایع کوچک مانند سیمان یا حتی صنایع بزرگ مانند فولاد که پست‌های اختصاصی برق دارند یا مجهز به سایت‌های بزرگی هستند، باید اطلاعات تجهیزات را جمع‌آوری کرده تا بتوانند کنترل خوبی روی آنها داشته باشند.»

پیش از فعالیت شرکت «پیمان خطوط شرق» هم برخی شرکت‌های کوچک‌تر اقدام به ساخت آرتی‌یو می‌کردند اما تجهیز آنها فقط برای حوزه‌های کوچک‌تر آب یا صنایع مورد استفاده قرار می‌گرفت. اما استفاده از آنها در شبکه فوق توزیع و انتقال قابل قبول نبود. اما آرتی‌یو ساخته شده در این شرکت دانش‌بنیان از نظر پروتکل‌های ارتباطی کامل است و تمام پروتکل‌های صنعتی و ارتباطی را داراست؛ از نظر کیفیت و قابلیت هم تمام نیازهای یک شبکه بزرگ انتقال را برآورده می‌کند. اکنون تنها آرتی‌یو که مجوز نصب در بخش فوق توزیع و انتقال را دارد، متعلق به این شرکت دانش‌بنیان است. اما شرکت‌های دیگری که در زمینه ساخت این تجهیز فعالیت می‌کنند در شبکه تولید و در شبکه‌های ۶۳ کیلوولت به پایین، شبکه‌های شهری یا ۴۰۰ ولت به کار می‌رود.

تفاوت قیمت ۴۰ درصدی با نمونه خارجی

کامل‌بودن این تجهیزات و اینکه از نظر کیفیت و فناوری قابل رقابت با ای‌بی‌بی آلمان و یک محصول اروپایی است، از جمله امتیازهای محصول این شرکت در مقایسه با نمونه خارجی آن است. بیشتر آرتی‌یوهای داخلی تنها دارای یک یا دو پروتکل هستند اما آرتی‌یو ساخت این شرکت تمام پروتکل‌های صنعتی و ارتباطی را دارد و در شبکه مخابراتی پست‌ها در شبکه برق از آن استفاده می‌شود.
ماژولاربودن این تجهیز نیز این امکان را می‌دهد که یک پست بسیار بزرگ ۴۰۰ کیلوولت به‌راحتی با یک آرتی‌یو کنترل شود. هر چه تعداد سیگنال‌ها بیشتر باشد، میزان پشتیبانی آن افزایش می‌یابد. به عبارتی، هر آرتی‌یو تنها تا تعداد مشخصی سیگنال را پشتیبانی می‌کند.
اما آرتی‌یو ساخته شده در این شرکت، تا ۵۰۰۰ سیگنال را پشتیبانی می‌کند که هرگونه پستی را شامل می‌شود.

رمضانی معتقد است با وجود توانایی بالای شرکت در تولید آرتی‌یوهای مورد نیاز شرکت‌ها و سازمان‌های داخلی، هنوز هم واردات این تجهیز به کشور برقرار است. اما با توجه به بالارفتن قیمت این دستگاه، اقبال شرکت‌های داخلی به خرید از تولیدات داخلی بیشتر شده است. این آرتی‌یوها صددرصد از نظر کیفیت و قابلیت مشابه نمونه‌های اروپایی است و از نظر قیمتی هم با ۳۰ تا ۴۰درصد پایین‌تر از نمونه‌های اروپایی عرضه می‌شوند.

چشم‌انداز پیش رو

رمضانی در پایان اشاره می‌کند این شرکت علاوه بر ساخت آرتی‌یو، محصولات دیگری هم شامل «دستگاه اندازه‌گیری توان» یا «دستگاه اندازه‌گیری انرژی» داریم که در همین حوزه‌ها هستند و سیگنال‌های آنالوگ را جمع‌آوری کرده و به صورت داده به رایانه داده و این‌گونه تمام پارامترهای اندازه‌گیری را در اختیار خواهید داشت. اما شاخص‌ترین محصول، همان آرتی‌یو است. این شرکت در حال انجام تحقیق و
توسعه روی محصولات دیگری در حوزه هوشمندسازی و کنترل و مانیتورینگ در حوزه انرژی است و به‌زودی قرار است دفتری در کیش به منظور انجام کارهای صادراتی و همچنین دفتری در ترکیه راه‌اندازی کند که کارهای اولیه و ثبت شرکت به سرانجام رسیده است.
تاکنون مذاکراتی با افغانستان و سوریه برای صادرکردن آرتی‌یو انجام شده تا به‌زودی صادرات محصول نیز در دستور کار شرکت قرار گیرد.

«پایانه راه دور» چگونه کار می‌کند؟

معاونت نوآوری و توسعه بازار و عضو هیأت مدیره شرکت دانش‌بنیان «پیمان خطوط شرق» درباره عملکرد دستگاه‌های آرتی‌یو می‌گوید: «در شبکه‌های انتقال و توزیع و پست‌های برق، نیازی وجود دارد مبنی بر این که اطلاعات این پست‌ها باید جمع‌آوری و از جایی به نام «مرکز دیسپاچینگ» مدیریت و کنترل شود.
این مراکز دیسپاچینگ هم به‌صورت محلی در استان‌ها و هم یک مرکز در تهران مستقر است که اطلاعات تمام پست‌های ۲۳۰ و ۴۰۰ کیلوولت را که به پست‌های انتقال معروف هستند، و همچنین پست‌های فوق توزیع را کنترل می‌کند. برای مثال، جمع‌آوری این داده‌ها برای کنترل پست‌های برق فشار قوی از مرکز دیسپاچینگ تهران باید به گونه‌ای باشد که بتوانند خط فشار قوی برق را قطع و وصل کند.»

تجهیزی که تمام اطلاعات پست از قبیل تمام سیگنال‌های الکتریکی موجود در پست مانند وضعیت کلیدهای قدرت، ترانس، رله‌ها و تمام تجهیزات پست را به‌صورت سیگنال با آرتی‌یو جمع‌آوری کرده و با یک‌سری کارت‌های فرمان انتقال می‌دهد، از این مراکز دیسپاچینگ کنترل می‌شود. درواقع، مسؤولیت تجهیز آرتی‌یو، جمع‌آوری و ارسال داده‌هاست. این ارسال داده از طریق لینک مخابراتی امکان‌پذیر می‌شود که این لینک می‌تواند شبکه مخابرات ایران یا تجهیزاتی به نام پی‌ال سی باشد که می‌تواند کنترل و مانیتورینگ یک پست را به‌صورت محلی یا از راه دور انجام دهد. بنابراینتمام پست‌های انتقال و توزیع به این تجهیز نیاز دارد.